Nằm yên bình dưới chân núi Bình San, Chùa Phù Dung (hay còn gọi là Phù Dung cổ tự) như một đóa sen trầm mặc giữa lòng Hà Tiên. Không chỉ là ngôi chùa mang đậm dấu ấn Phật giáo Bắc tông, nơi đây còn là chứng tích cho một mối tình buồn đã đi vào giai thoại, văn chương và sân khấu, chính là câu chuyện về Tổng binh Đô đốc Mạc Thiên Tích với người vợ thứ là bà Nguyễn Thị Xuân (hiệu Từ Thành Thục Nhơn).
Chùa được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh theo Quyết định số 18/2004-QĐ/UB ngày 07/4/2004 của UBND tỉnh Kiên Giang - một sự ghi nhận cho giá trị không chỉ kiến trúc, tôn giáo mà còn cả tâm linh và lịch sử gắn liền với mảnh đất Hà Tiên xưa.
1.Nơi vẻ đẹp cổ kính hòa quyện cùng hơi thở thiên nhiên
Đặt chân đến chùa Phù Dung, bạn sẽ ngay lập tức cảm nhận được sự thanh tịnh, tách biệt khỏi dòng chảy hối hả của cuộc sống. Tương truyền, Tổng trấn Mạc Thiên Tích đã kiến tạo nơi này như một am nhỏ, chốn ẩn tu tĩnh lặng dành cho người ái thiếp Phù Cừ (Nguyễn Thị Xuân). Cái tên "Phù Cừ am tự" dịu dàng, thanh khiết, tựa đóa sen vươn mình bên sườn núi, mang theo câu chuyện về một tình yêu sâu kín.
Trải qua bao thăng trầm, chùa Phù Dung ngày nay vẫn giữ trọn vẻ uy nghiêm, trầm mặc. Kiến trúc chùa nhuốm màu thời gian, với mái ngói nâu trầm ấm, hòa quyện tinh tế cùng sự trang nghiêm. Núi Bình San như vòng tay ôm ấp, tạo nên bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi tâm hồn mỗi người tìm được bình yên.
Trước sân chùa có một đài cao, nổi bật với pho tượng Phật Quan Thế Âm bằng xi măng trắng, cao khoảng 4 mét, thể hiện sự từ bi và bao quát của Bồ Tát. Hai lối lên tam cấp dẫn vào chánh điện được trang trí bằng bức phù điêu hình rồng mây tinh xảo ở giữa, thể hiện sự trang trọng và linh thiêng.Chánh điện có năm cửa ra vào. Chính giữa hành lang thờ tượng Phật Di Lạc với nụ cười hiền hòa.
Bên trong chánh điện bài trí trang nghiêm với ba ban thờ Tam Thế Phật, tượng đức Thích Ca Mâu Ni ngự ở vị trí trung tâm, hai bên là hai vị đại đệ tử A Nan và Ca Diếp. Đặc biệt, trong chánh điện còn có bốn bức phù điêu lớn (mỗi bức cao 1,3m, ngang 2,3m) chạm khắc tinh tế bốn giai đoạn quan trọng trong cuộc đời Đức Phật: đản sanh, xuất gia, thuyết pháp và nhập niết bàn. Đây là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thu hút sự chú ý của du khách.
Nhà hậu tổ: Liền kề chánh điện là nhà hậu tổ, nơi thờ các vị trụ trì tiền nhiệm và tượng bà Nguyễn Thị Xuân (bà Phù Dung).
Lầu gác Ngọc Hoàng Bửu Điện: Phía sau chánh điện có một khoảng sân nhỏ dẫn đến lầu gác Ngọc Hoàng Bửu Điện, nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và hai vị Nam Tào, Bắc Đẩu.
Mộ bà Phù Dung: Bên trái chùa có một lối đi nhỏ men theo triền núi dẫn đến ngôi mộ cổ của bà Nguyễn Thị Xuân. Ngôi mộ có kiến trúc đơn giản nhưng mang đậm dấu ấn lịch sử và câu chuyện cảm động liên quan đến ngôi chùa.
Từ “Nàng ái cơ trong chậu úp” đến “Áo cưới trước cổng chùa”
Nàng Ái Cơ trong chậu úp là một tiểu thuyết nổi tiếng của nữ sĩ Mộng Tuyết, xuất bản lần đầu vào năm 1960. Tác phẩm kể về câu chuyện tại Hà Tiên thế kỷ XVIII, Mạc Thiên Tích sủng ái thứ phi Nguyễn Thị Xuân (bà Dì Tự) vì nhan sắc và tài thơ. Chánh thất Nguyễn phu nhân ghen ghét, nhân lúc Mạc Thiên Tích vắng nhà đã nhốt bà Dì Tự vào chậu úp ngoài sân. Bà Dì Tự bị giam cầm trong nóng bức và tuyệt vọng. Mưa lớn đổ xuống, Mạc Thiên Tích trở về, phát hiện và cứu bà. Quá kinh hãi và chán ghét sự ganh đua trong phủ, bà Dì Tự xin đi tu. Cảm động, Mạc Thiên Tích cho xây am tự để bà nương náu. Câu chuyện bi kịch này gắn liền với lịch sử chùa Phù Dung ở Hà Tiên ngày nay.
Câu chuyện tình thấm đẫm nước mắt và đậm chất văn chương này đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác phẩm nghệ thuật. Trong đó có "Áo cưới trước cổng chùa" là một vở cải lương nổi tiếng của soạn giả Kiên Giang (tên thật là Hà Huy Hà) và Thế Châu. Vở diễn này lần đầu ra mắt khán giả vào những năm 1970 và nhanh chóng trở thành một trong những tác phẩm kinh điển của sân khấu cải lương.
Chùa Phù Dung không chỉ là một di tích lịch sử văn hóa mà còn là một biểu tượng gợi nhiều cảm xúc và trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm nghệ thuật, lưu giữ câu chuyện về một người phụ nữ tài hoa và một giai đoạn lịch sử về bối cảnh trấn Hà Tiên xưa.
2. Hướng dẫn đường đi đến Chùa Phù Dung:
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết các tuyến đường bạn có thể di chuyển đến Chùa Phù Dung:
Xuất phát từ trung tâm thành phố Hà Tiên: Đây là tuyến đường phổ biến và dễ đi nhất nếu bạn đang ở trung tâm Hà Tiên:
- Đi theo hướng đường Trần Hầu: Từ các khu vực trung tâm Hà Tiên, bạn hãy di chuyển theo hướng đường Trần Hầu, đây là trục đường chính và sầm uất của thành phố.
- Khi đến cuối đường Trần Hầu rẽ vào đường Nguyễn Phúc Chu/QL80. Tiếp tục di chuyển trên QL80: Bạn sẽ đi dọc theo Quốc lộ 80 khoảng vài phút.
- Rẽ phải vào đường Phù Dung. Chùa Phù Dung nằm ngay bên tay phải của đường Phù Dung. Bạn sẽ dễ dàng nhận ra cổng chùa với kiến trúc đặc trưng.
- Thời gian di chuyển: Khoảng 10-20 phút tùy thuộc vào vị trí xuất phát trong trung tâm thành phố và mật độ giao thông.
Xuất phát từ Cầu Tô Châu: Du khách có thể di chuyển theo tuyến đường sau:
- Đi theo hướng đường Nguyễn Phúc Chu/QL80: Từ Cầu Tô Châu, bạn hãy di chuyển theo hướng đi vào trung tâm thành phố, đây chính là đường Nguyễn Phúc Chu (Quốc lộ 80).
- Tiếp tục di chuyển trên QL80: Bạn sẽ đi dọc theo Quốc lộ 80 khoảng 2.4 km.
- Rẽ phải vào đường Phù Dung. Chùa Phù Dung nằm ngay bên tay phải của đường Phù Dung. Bạn sẽ dễ dàng nhận ra cổng chùa với kiến trúc đặc trưng.
Thời gian di chuyển: Khoảng 10 -15 phút.
3. Thông tin thêm về Chùa Phù Dung
Địa chỉ: Đường Phù Dung, phường Bình San, TP. Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang
Điểm đặc biệt: Kiến trúc cổ kính, không gian thanh tịnh, gắn liền với câu chuyện cảm động về bà Dì Tự.
Các điểm tham quan gần nhất như: Đền thờ họ Mạc, Đền thờ Bà Mạc Mi Cô, các ngôi chùa và tịnh xá trên triền núi Bình San... bạn có thể kết hợp tham quan.
