Khi những ngày cuối năm chậm rãi trôi trong cái lạnh se sắt, không gian Hà Tiên trở nên trầm lắng và yên bình hơn. Trong nhịp chuyển mùa ấy, người dân nơi đây lại rộn ràng đón Tết Đông Chí, một nghi lễ truyền thống mang đậm giá trị văn hóa, báo hiệu chu kỳ cũ khép lại và năm mới đang đến gần. Không ồn ào như Tết Nguyên đán, Đông Chí ở Hà Tiên mang vẻ đẹp lắng sâu, ấm áp, được gìn giữ như một nét sinh hoạt tinh thần ý nghĩa, gắn kết gia đình và cộng đồng.
Theo lịch Á Đông, Đông Chí là một trong những tiết khí quan trọng trong năm, thường diễn ra vào khoảng ngày 21 - 22 tháng 12 dương lịch. Đây là thời điểm Mặt trời ở vị trí thấp nhất trong năm đối với Bắc bán cầu, đánh dấu ngày ngắn nhất và đêm dài nhất. Từ sau Đông Chí, thời gian ban ngày bắt đầu kéo dài, tượng trưng cho sự hồi sinh, vận động và khởi đầu của một chu kỳ mới.
Tại Hà Tiên, vùng đất có sự giao thoa văn hóa của cộng đồng người Kinh, Hoa và Khmer. Tết Đông Chí mang một sắc thái riêng. Dù có nguồn gốc từ người Hoa, ngày lễ truyền thống này đã hoàn quyện tự nhiên vào đời sống văn hóa địa phương, trở thành nếp sinh hoạt quen thuộc trong nhiều gia đình. Đông Chí ở Hà Tiên không rộn ràng lễ hội, mà lắng đọng trong từng mái nhà, qua từng mâm cúng giản dị và những bữa cơm ấm áp.
Gắn liền với Tết Đông Chí là món chè trôi nước, nét ẩm thực truyền thống mang ý nghĩa biểu trưng sâu sắc. Những viên chè tròn trịa tượng trưng cho sự viên mãn, đoàn kết và gắn bó. Ngày nay, bên cạnh sắc trắng truyền thống, chè trôi nước ở Hà Tiên còn được biến tấu với nhiều màu sắc tự nhiên từ lá dứa, gấc, bí đỏ, khoai lang, hoa đậu biếc…, vừa đẹp mắt vừa gần gũi với thiên nhiên.
Chè trôi nước thường được nấu với nhân đậu xanh bùi béo, nước đường thanh ngọt, thêm gừng tạo vị cay nhẹ giúp xua tan cái lạnh cuối năm, hòa quyện cùng nước cốt dừa và mè rang, tạo nên hương vị hài hòa, thơm ngon. Món ăn giản dị nhưng hàm chứa triết lý sống của người dân địa phương: đề cao sự sum họp, sẻ chia và gìn giữ nếp nhà.
Mặc dù việc chuẩn bị ngày nay đã thuận tiện hơn nhờ nguồn nguyên liệu sẵn có nhưng ý nghĩa của Tết Đông Chí vẫn được gìn giữ qua những sinh hoạt giản dị: cùng nhau nấu chè, dâng cúng tổ tiên và sum vầy bên gia đình. Chính từ những khoảnh khắc ấy, các giá trị văn hóa truyền thống được bồi đắp và trao truyền bền bỉ qua nhiều thế hệ.
Có thể nói, Tết Đông Chí ở Hà Tiên không chỉ là một ngày lễ theo chu kỳ thời gian, mà còn là nét đẹp văn hóa gắn bó trong đời sống cộng đồng, góp phần làm làm giàu bản sắc văn hóa địa phương. Đây cũng là dịp để người dân và du khách cảm nhận một Hà Tiên rất khác: trầm lắng, ấm áp và đậm đà chiều sâu văn hóa trong những ngày cuối năm.
